موسیقی وصدا سازی

گفتگوگوی شبانه گروه دایره المعارف تعزیه 15 بهمن 1396 با حضور جناب آقای مصطفی آقا احمدی .......گوینده

سلام و عرض ادب خدمت همه شما دوستان و اساتید محترم

طبق جلسات گذشته به مبحثی که میپردازیم مبحث صدا و اناتومی بدن و اشتباهات خوانندگی و بهداشت عمومی حنجره و دستگاه تنفسی و گوارشی ست
باید یادآوری کنم که گفتیم که بدن یک خواننده باید از چند فاکتور مهم برخوردار باشد ؛
۱ـ تنفس خوب
۲ـ گوش و هوش موسیقیایی خوب
۳ـ شناخت درست طرز بیرون دادن صدا و هوای بدن ( شناخت انواع صدا)
در جلسه قبل در مورد صدای سر و خاصیت های اون صحبت کردیم.. اما عده ای از دوستان به اشتباه فکر میکنند که صدای خوانندگی و صدای تعزیه باهم فرق دارد... در صورتی که لحن و فرم گویش این دو هنر باهم متفاوت هست... مثلا سه گاه یا چهارگاه یا هر لحن موسیقی که این دو هنر دارند باید طبق احوالات مخاطب و با حزن یا شادی اجرا شوند و باید خواننده لحن خود را عوض کند نه صدای خود را
اختلاف خوانندگی تعزیه و موسیقی در خواندن اشعار از نظر حسی ست که خواننده موسیقی بیشتر از احساس،، توجه به دستگاه و گوشه ای که میخواند دارد تا خارج نشود... اما خواننده تعزیه در کنار خوانندگی باید توجه داشته باشد که این شعر یک نوع دیالوگ برای حرف زدن است و باید در کنار رعایت اصول خوانندگی به شعری که میخواند از نظر احساس و مفهوم شعر توجه ویژه ای داشته باشد. ( این را به این جهت عرض کردم که دوستان از اشتباه درامده و خود این مبحث زمان خواصی را میطلبد)
هدف از آموزش جلسات پیش رسیدن به نقطه ای بود که خواننده تعزیه به علت حرکات زیاد و سوارکاری در تعزیه که خود باعث خستگی میشود.. با کمترین زحمت و مصرف انرژی صدای خودش را به نمایش گذاشته و بهترین استفاده را از صدای خودش داشته باشد.
و موضوع جدیدی که امشب مطرح میشود در ادامه موضوعات قبلی توضیح واضحتر در مورد آناتومی بدن و شناخت و کارکرد اجزاء بدن در تولید صوت و تاثیر بر صدای انسان و بهداشت حنجره است
هر وسیله ای که صدایی تولید میکند باید دارای سه فاکتور باشد
۱ـ جسم ضربه زننده
۲ـ جسمی که ضربه به ان وارد میشود و تولید صوت میکند
۳ـ و محلی برای تقویت صوت یا صدا
مثلا ؛ در ساز سه تار جسمی که ضربه وارد میکند انگشت است و جسمی که در اثر ضربه میلرزد سیم و چیزی که صدا رو تقویت میکند کاسه ساز است و به این صورت هست که ما صدایی مطلوب میشنویم.
در بدن انسان چیزی که ضربه وارد میکند هوایی هست که از بدن خارج میشود و چیزی که در اثر این برخورد لرزش پیدا میکند تارهای صوتی و چیزی که صدا را به کلام تبدیل میکند زبان کوچک و بزرگ و تقویت کننده صدا حفره ها و سینوسهای داخل صورت است.
هر کدام از این موارد که دچار مشکل شوند ما صدایی ناقص خواهیم داشت
پس برای تولید صدای مطلوب باید هرسه فاکتور بدن ما دارای بهترین وجه خود باشند... که در جلسات گذشته در مورد همه تقویت کننده ها و زیبا کنندگان صدا صحبت کردیم.
حالا باید ببینیم که صدای یک خواننده در گوش شنونده باید دارای چه خواصیت هایی باشد
اولین و جذاب ترین نکته صدا لطافت متناسب با نقش و انعطاف بالای صدا و داشتن قابلیت هایی ست که مردم عادی از ان بی بهره اند و برای شنیدن ان به تماشای هنر می ایند
حالا میپردازیم به مقوله های صداهای درست.. و صداهای غلط در تعزیه
باید بگوییم که بُرد صدای یک خواننده باید در فاصله سه متر تا سی متر فضا مطلوب شنیده شود... یعنی اگر به صدای درست دست پیدا کنیم باید در یک فاصله ی سی متری صدای ما واضح شنیده شود.
اگر به این نتیجه نرسیدیم باید بدانیم که یکی از مواردی که گفته شد دچار اشکال ست
و خواننده ها در قدیم همانطور که اطلاع دارید بدون میکروفن و به زیبایی تمام تعزیه رو اجرا میکردند... اما امروزه متاسفانه اگر میکروفن و بلندگو نباشد صدای خیلی از خوانندگان تعزیه از فاصله دو متری هم شنیده نمیشود... یعنی عملا بدون صدابرداری تعزیه خواندن برای عده ای غیر ممکن است
جدا از مبحث فن بیان و تنفس در خوانندگی مبحث دیگری هست که ارتباط مستقیم با خوانندگی دارد و از نظر فنی هیچ وقت به این قضیه اهمیت داده نشده و متاسفانه در این مورد سهل انگاری میشود
حالا چند عامل که تاثیر مستقیم بر خوانندگی رو دارن رو با هم بررسی میکنیم که در اصطلاح به این مبحث بهداشت خواننده و گوینده گفته میشود ؛
یکی از عوامل مهم در ناهنجاری های خوانندگی عوامل محیطی شخصیت هست که در کیفیت صدا تاثیر مستقیم دارد... مثلا انسان های پر استرس و نا آرام صداهایی ناهنجار دارند که علتش تاثیر مستقیم استرس بر تارهای صوتی و تنفس هست ... در هنگام سخن گفتن اولین علامت استرس  لرزش صدای انسان هست.. پس در زمان خوانندگی و در زندگی عادی بیشترین سعی در حفظ ارامش باید باشد.
تنش همیشه و همیشه مختل کننده زندگی ست اما در خوانندگی و گویندگی تاثیری دو چندان داشته و در دنیای حرفه ای هنر به این مقوله پرداخته میشود که متاسفانه در دنیای تعزیه جدی گرفته نمیشود.
همچنین باید بدانیم که استرس در حین اجرا انرژی بدن خواننده را هدر داده و باعث خستگی میشود...
نکته دیگر این است که اواز خواندن نفس را تقویت کرده و به شما کمک میکند که تشدید کننده های جمجمه و تنفس دیافراگم را بیابید و خودِ آواز خواندن تمرین بسیار مفیدی ست...پس اگر به دنبال صدای خوب هستیم نباید خوانندگی و تمرین مستمر را فراموش کنیم که خود، بسیار مفید است
نکته دیگر این است که متاسفانه میبینیم خوانندگان تعزیه زمان اجرا از اب داغ استفاده میکنند... که بسیار بسیار غلط است... ابی که زمان خوانندگی استفاده میشود اب ولرم رو به خنک است که با دمای بدن کم کم داخل معده بخار شده و تارهای صوتی را مرطوب نگه میدارد در صورتی که اب داغ فورا بخار شده و تارهای صوتی بعد از سه ثانیه دوباره خشک میشوند و تا اخر تعزیه باید این عمل ( آب داغ خوردن)  بارها تکرار شود که تاثیری هم ندارد
خوردن غذاها و نوشیدنی های داغ در بین و قبل از اجرا اصلا توصیه نمیشود.. علت هم این است که باعث کش آمدن تارهای صوتی شده و صدا را بم و خراب میکند... و باعث خشکی حنجره میشود.
مثلا اگر شما آدامسی در دهلن داشته باشید با خوردن اب داغ متوجه میشوید که ادامس در دهان شما کش امده و در اصطلاح وا میرود دقیقا اب و غذای داغ همین کار را با تارهای صوتی میکنند
مواد تشکیل دهنده تارهای صوتی آب است... غضروف هایی که آبلمبو هستند و همانطور که روغن در اب حل نمیشود و به صورت قطره هایی روی اب میماند روی تارهای صوتی هم به صورت قطره باقی مانده و از لرزش و انعطاف درست تارهای صوتی جلوگیری میکند.
پس باید از خوردن مواد چرب هم قبل از اجرا جدا خودداری کنیم.
خوردن ترشی جات هم قبل و حین اجرا به علت محرک بودن و داشتن اسید هلی محرک بسیار مضر است و باید از خوردن انها جدا خودداری شود.
از فریادهای غیر اصولی و داد و بیداد هم باید دوری کنیم زیرا این نوع تنشها و فریادها باعث اسیب دیدن تارهای صوتی شده و تحریر خواننده را از بین میبرند... خوانندگانی که به سختی تحریر میزنند و یا تحریر ندارند بدانند که یکی از علتهایی که برای همه ناشناخته است این موضوع است.
نکته دیگر و بسیار بسیار مهم
مصرف دخانیات و مواد مخدر ست که تاثیری جبران ناپذیر بر روی تارهای صوتی دارند که باعث زمخت شدن تحریر و یا از بین رفتن آن و از بین رفتن لطافت صدا و به مرور در بعضی از افراد باعث ایجاد سرطان حنجره میشود... که به غلط در بین خوانندگان این باب شده که موجب گرمی صدا و باز شدن آن میشود که کاملا غلط است.