دایِرَةُ المَعارِفِ تَعزیِه

گفتگوی شبانه گروه دایره المعارف تعزیه شب 22 بهمن 1396 ساعت 22و30دقیقه با حضور جناب استاد آقای دکتر دریایی

بنام خدا
نسخ زمینه مداح که دربین شبیه خوانان به زمینه قزوین معروف می باشد توسط مرحوم ملا شریف قزوینی سروده شده که دارای تخلص شعری مداح می باشد
ملاشریف قزوینی زادگاهش درقزوین بوده وازمشاهیر بسیاربنام تعزیه خوانی دردوره خود بوده وهم دوره میرزامحمد روحانی (میرانجم ) می باشد ودرنقش موافق خوانی درتعزیه فعالیت داشته که به قول محاسن سفیدان به نقل ازگذشتگان دارای صدایی بلند ورسا بوده است
هنر اصلی وبه جا مانده ازملاشریف قزوینی درکنار تعزیه خوانی سرایش نسخ تعزیه بوده بوده به نوعی می توان ایشان را یکی از بنیانگذاران اولیه نسخ تعزیه قلمداد نمود
ازملاشریف قزوینی تعدادی بیش ازدویست مجلس تعزیه به جا مانده است که هنوز نیز دراستان قزوین دراکثر مناطق مورد استفاده می گردد
ومابقی نسخ ایشان درخصوص تعزیه های رضوی ودیگربخش اعظم آن به سرایش مجالس علوی درخصوص حقانیت امیرالمومنین می باشد
تعزیه های عاشورایی همچون زمینه های میرعزا ومیر انجم سیرروایی داشته ونقل داستان یکی می باشد ودراکثر مجالس فردنسخه های موافق بامناجات شروع می گردد
ولی نسخ بخش علوی شاهکار اصلی ملاشریف قزوینی بوده که درتمامی این مجالس به نحوی استادانه وخبره به حقانیت امیرالمومنین می پردازد همچون مجالس
آدم دوسر . دکه القضا . دشت ارجن ..
وجود تقریبا بیش از صد مجلس تعزیه باتنوع موضوع وپرداخت صحیح ایشان راازتعزیه سرایان دیگر متمایز می نماید
قدیمی ترین نسخ به جامانده تاریخ دارایشان متعلق به دویست وپنجاه وسه سال پیش که تعزیه حر می باشد بوده که اصلا با مجالس امروز زمینه مداح متفاوت می باشد واکثر اشعارآن تغییر نموده است
مختصات شناسایی نسخ ملاشریف
درمجالس تعزیه ملا شریف سرردیف فردنسخه هاباهم یکی وزن بوده وزنجیره ای می باشند
شمر
ای شهنشاه جهان ای خسرو دنیا ودین
امام
ای سمیع وصانع وستار رب العالمین
عباس
ای ولی حضرت خلاق رب العالمین
درشروع هر مجلس فرد نسخه های موافق با مناجات شروع گردیده است
ای آنکه لشکر شهدا ازتوسان گرفت
ورود چهار پاره یا صد کلامی درنسخ ملاشریف مشهود می باشد
ایا سردارگویا غافلی
ازچه
ازمیدان
مگرچه شده
......
مصرع های دونفره
سه نفره
وحتی چهارنفره
مهم ترین مصرع های درتعزیه عین القضات همدانی که چهارنفره می باشد
بحر طویل خوانی درنسخ تعزیه که از شاهکار های ملاشریف بوده مراجعه به نسخ امام عاشورا سه بحر طویل
استفاده از صور خیال وتصورات ذهنی تعزیه سرا در مجالس غیر عاشورایی همچون زید نساج . توبه نصوح . اسماعیل صادق الوعد
گریزبه کربلا درمجالس غیر عاشورایی که درتمامی نسخ مشهود می باشد
عدم پیروی درسیر روایی تعزیه از زمینه های دیگرهم دوره خود
رعایت عناصری فرعی تعزیه درسرایش مجالس
مطابقت یک مجلس ازنسخ ایشان با زمینه میرعزا
مجلس تعزیه حضرت عباس
شروع هردو مجلس بامبازر طلبی بوده وفردنسخه ها موافق بامناجات نامه
زمینه میرعزا خندق کنی ولی ملاشریف به درخواست آب توسط سکینه پرداخته
خدایا ماعزیز کردگاریم
چراعطشان به دشت کربلاییم
میرعزا کندن خندق واتش زدن دورخیمه هاولی ملاشریف درخواست آب وعدم دریافت
ایهاالقوم ظلم من نورچشم حیدرم
استاد قسمت شهربانو که ابتدای تعزیه حضرت عباس علیه السلام خونده میشه در چه زمینه ای هست؟
میرعزا غش نمودن اصغر ومیدان رفتن علی اکبر ملاشریف خوابیدن وکفن دوزی زینب
بیا زینب ای خواهر محترم
زمانی زراه محبت برم
چو امشب شب آخر عمر ماست
کفن گر مهیا نمایی بجاست
میرعزا راه گیری علی اکبرملا شریف بالا سری ولی به صورت مصرع
شدی فراق تواز خلعت بریدن
زینب
بلی باقیست وقت داغ دیدن
میرعزا برگشتن علی اکبر وبالاسری ملا شریف برخلاف میرعزا آمدن سکینه ودرخواست آب ودرانتها رفتن علی اکبر به میدان به دوستور امام
زمینه قزوین ومیرانجم
دوستان خواهش می کنم بعد ازاتمام مباحث جناب استاد دریایی سوال بفرمایید ..وقوانین رو رعایت کنید ..ممنونم
بعد از برگشتن علی اکبر
هردوزمینه درسیرروایی یک جور نقل می گردد
امروزه درتعزیه ها هردوزمینه باهم ادغام کرده اند
مهم مهم
دربررسی نسخ تعزیه اصلی زمینه مداح
به غیر شمر هیچ یک از فرد نسخه هامجالس تعزیه زره پوشی ندارد مثال
حر.مسلم .امام
واین موارد زره پوشی بعدها وارد این زمینه گردیده است
نکته رعایت اخلاق درتحقیق این بوده که ملاشریف قزوینی بیش از دوسوم نسخ تعزیه راسروده که این مهم مارابه این نتیجه می رساند که قزوین درتعزیه ایران جز پایه گزاران تعزیه می باشد وملا شریف سهم عظیمی دراین هدف دارد

۲ نظر

۰ ۲۲ بهمن ۹۶ ، ۰۰:۴۴

رضا شاهوردی

زمینه و نسخ

گفتگوی شبانه گروه دایره المعارف تعزیه ...جناب استادآقای دکترمهدی دریایی

به نام خدا

با سلام وشب بخیر
احتراما ضمن تقدیر وتشکر ازمدیر محترم گروه صدیق ارجمندم جناب آقای شاهوردی ازفعالین گرانقدرعرصه شبیه خوانی وکسب اجازه ازپیشکسوتان . اساتید ودلسوختگان جامعه بزرگ شبیه خوانی حاضر درگروه دایره المعارف تعزیه باتوجه به هماهنگی های به عمل آمده درخصوص نسخ تعزیه وزمینه های موجوددرسطح کشورجلسه راشروع می نماییم

درابتدا ازتمامی اعضای محترم که هم اکنون درگروه فعال می باشد تقاضای ورودوگفتگو رادارم
یکی ازعناصر اصلی درتعزیه کلام منظوم بوده که توسط تعزیه سرایان دردوره های مختلف سروده شده است وبه صورت فردنسخه توسط شبیه خوانان خوانده می شود که هرتعزیه سرا داری زمینه وتخلص شعری مخصوص به خودمی باشد
ابتداامردرخصوص زمینه های مجالس تعزیه که بیشتردرسطح کشورازآن استفاده می گردد بحث راادامه می دهیم
مجالس شناخته شده درسطح کشور که توسط اکثر شبیه خوانان موردتایید می باشد
شامل
میرانجم
میرعزا
مداح
تهران قدیم
بوده وزمینه های دیگر نظیر
برخوار اصفهان
شهپر
محتشم
ناطق
فنایی
مربوط مناطق می باشد که توسط همان منطقه واستان خوانده می شود وکلی نبوده ولی درهرحال جز تعزیه سرایان می باشند

زمینه رضوان نیزدرزمره این زمینه هابوده

بحث امشب درخصوص چهارزمینه اول

بحث زمینه مختص استان یاشهرنبوده بلکه مستلزم وجودتعزیه سرا درآن محل می باشد

میرزامحمدروحانی متخلص به میرانجم مربوط به استان مرکزی
آسیدمصطفی کاشی متخلص به میرعزا مربوط به کاشان
ملاشریف قزوینی متخلص به مداح مربوط به استان قزوین
میرزاطلب تهرانی شاعرتعزیه های زمینه تهران قدیم

دوستان نکته اول که بین شبیه خوانان به اشتیباه جا افتاده
زمینه تهران بامیرعزا متفاوت بوده زمینه میرعزا برای کاشان است ولی چون شبیه خوانان تهرانی بیشترمی خوانند دربین شبیه خوانان به زمینه تهران معروف گردیده درحالی که ما یک زمینه به نام تهران داریم که به تهران قدیم معروف گردیده است

وجودمعین البکا درتعزیه به نوعی مهرتایید درتعزیه است که متاسفانه امروزه دیگرنه ازمعین البکا ونه ازناظم البکا خبری هست
میرزامحمدروحانی متعلق به استان مرکزی بوده وزادگاه ایشان درقدمگاه شازند بوده وهم اکنون آرامگاه ایشان درروستای قدمگاه سی کیلومتری شهرستان اراک می باشد

معین البکابه نوعی استادچیره دست وکهنه کارتعزیه بوده وناظم البکامسئولیت آماده کردن مایحتاج داخل مجلس تعزیه رادارد

به نظرشما آیا درست است که ما برای اجرا زمینه های مختلف تعزیه رادریک مجلس باهم ترکیب کنیم

دراین خصوص نظرات کارشناسی شده زیادی ارائه شده است ونظرات همه قابل احترام می باشد ولی تعزیه حرزمینه انجم ازتمامی مجالس دیگرازنظر مقتل ورعایت امانت داری درنقل به تاریخ واقعی نزدیک تربوده است

نوآوری درتعزیه اگر به چهارچوب اصلی وپیکره ستونی آن آسیب وارد نکند هیچ اشکالی ندارد به شرطی که شبیه خوانان بداند چگونه این باید این نوآوری راانجام دهدمتاسفانه نوآوری ها اکثر موجب تخریب وصدمه به نسخ اصلی شده است
بنده باشیوه اجرایی که تعزیه راازحالت سنتی خارج کند کاملا مخالفم زیرا معتقدم تعزیه به قدرکافی پناسیلی بالا دارد که نیازی به تغییر دادن مجالس قدیمی توسط ما راندارد

این نوآوری نیست بلکه بدعت وایجاد دوگانگی درتعزیه رادرپی دارد

یک اشتباه درتعزیه که توسط اکثراخوانده می شود
وقتی شبیه حضرت علی اکبربرای آب آوری به میدان می آید وازاین شعر استفاده می
کند
به ابن سعد بگویید که ای زسگ کمتر
طلب نموده تورانوجوان علی اکبر
وفردنسخه خوان ابن سعد می گوید
کیستی ای جوان مه سیما
به فرات آمدی چراتنها
رالطفا دوستان کارشناسی کنند

دوستان عزیزم ماباید ابتدا تعزیه رابشناسیم بعد به آسیب شناسی بپردازیم ماهم اکنون نیزعلی اکبرخوانان نمونه ای داریم که سنتی واصیل می خوانند

واردبحث نسخ می شویم وبحث آسیب شناسی رابه جلسه ای دیگر وامی گذاریم

بخش های مختلف نسخ تعزیه (ماچه تعزیه هایی داریم )

بخش های مختلف نسخ تعزیه شامل
مجالس عاشورایی
مجالس قرآنی
مجالس رضوی
مجالس اساطیری
مجالس حماسی
مجالس زندگی پیامبران
مجالس اجتماعی
مجالس مضحک
این مجالس توسط بنده ساخته شده ومن ازشیوه اجرایی شبیه خوانی استفاده کرده ام ودرقالب مجلس نامه می باشند ودرزمزه کارهای اساطیری گنجانده می شود ولی تعزیه نیستند
مجلس تعزیه امام خمینی توسط استاد ارجمند جناب آقای حسن مجللی درسال هفتاد وپنج اجرا گردیده است که بربنده سمت استادی دارندوازشبیه خوانان به نام استان مرکزی می باشند
دوستان وعزیزان بخش اول نسخ تعزیه توسط تعزیه سرایان مختص وقایع عاشورایی می باشدوبه نوعی محوراصلی آنهاواقعه عاشوراقلمدادگردیده مثل مجالس دهه اول محرم
درزمزه تعزیه هلی عاشورایی به دلیل محتواکه برپایی عزاداری امام حسین می باشد
بخش دوم ازنسخ تعزیه مربوط به تعزیه های قرآنی می باشد که به دوشیوه تفسیر یاترجمه سروده شده انداگرازبین عزیزان کسی دراین خصوص اطلاعاتی داردبفرماید
این مجالس معمولا درسه روزاول خوانده می شود ولی درقدیم روزاول تعزیه پسر فروشی یا دخترفروشی روزدوم خروج ازمدینه وروزسوم حجه الوداع می خوانند که به دلیل بعضی ازمسائل که درجلسات دیگربازگو خواهم کرد مجالس تغییر کرد وبه امام موسی و.... تغییر یافت
مجالس قرآنی رانام ببرید
مجلس عزیزوعزیر مجلس نباش کفن دزد مجلس اسملعیل صادق الوعد و... این مجالس ازطریق تفسیر یک آیه سروده شده اند

۰ نظر

۰ ۲۱ بهمن ۹۶ ، ۲۳:۵۴

رضا شاهوردی

موسیقی وصدا سازی

گفتگوگوی شبانه گروه دایره المعارف تعزیه 15 بهمن 1396 با حضور جناب آقای مصطفی آقا احمدی .......گوینده

سلام و عرض ادب خدمت همه شما دوستان و اساتید محترم

طبق جلسات گذشته به مبحثی که میپردازیم مبحث صدا و اناتومی بدن و اشتباهات خوانندگی و بهداشت عمومی حنجره و دستگاه تنفسی و گوارشی ست